Analiza SWOT – czyli jak to zrobić najlepiej…

Analiza SWOT (ang. Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats – silne strony, słabe strony, szanse i zagrożenia) to klasyczne narzędzie strategiczne, które pozwala na syntetyczną ocenę sytuacji przedsiębiorstwa. Jej głównym celem jest uporządkowanie wiedzy o firmie poprzez wskazanie kluczowych obszarów wewnętrznych (mocne i słabe strony) oraz zewnętrznych (szanse i zagrożenia wynikające z otoczenia rynkowego).

Analiza SWOT powinna być traktowana jako podsumowanie wcześniejszych analiz rynku, przedsiębiorstwa oraz planów strategicznych. Należy pamiętać, że samodzielnie wykonana SWOT, bez pogłębionej diagnozy i odniesienia do innych modeli analitycznych, często prowadzi do powierzchownych, niewystarczająco innowacyjnych wniosków. Dlatego rekomendujemy wykonywać analizę SWOT w połączeniu z innymi narzędziami – takimi jak analiza modelu biznesowego (np. Business Model Canvas) czy analiza rynku (Porter’s Five Forces).

Dzięki takiemu podejściu analiza SWOT staje się realnym narzędziem wzrostu wartości firmy, identyfikacji szans rozwoju oraz budowy przewagi konkurencyjnej. Czyli z praktycznego punktu widzenia analiza SWOT ma kwestionować wnioski wyciągnięte z analizy strategicznej o której pisaliśmy na wcześniejszych publikacjach.

Struktura analizy SWOT w uproszczeniu

1. Silne strony (Strengths) – co stanowi nasz atut?

Silne strony odnoszą się do wewnętrznych zasobów i kompetencji firmy, które dają jej przewagę nad konkurencją. Warto zadać pytania:

Jakie są nasze największe kompetencje i unikalne zasoby?
Co wyróżnia naszą ofertę na tle konkurencji?
Jakie posiadamy przewagi technologiczne, organizacyjne lub marketingowe?
Jaką reputacją cieszy się nasza marka wśród klientów?
Czy posiadamy skuteczne procesy wewnętrzne, pozwalające na sprawne zarządzanie?

Przykład:
Firma Apple budowała swoją przewagę dzięki unikalnemu designowi produktów i lojalnej społeczności użytkowników.

2. Słabe strony (Weaknesses) – co może nas ograniczać?

Słabe strony to obszary wewnętrzne wymagające poprawy, które mogą stanowić przeszkodę w rozwoju. W analizie warto odpowiedzieć:

W jakich obszarach mamy braki kompetencyjne?
Czy nasze produkty/usługi mają cechy, które zniechęcają klientów?
Czy mamy ograniczone zasoby finansowe, kadrowe lub technologiczne?
Jakie procesy wewnętrzne wymagają usprawnienia?
Czy struktura organizacyjna jest elastyczna i dostosowana do zmian?

Przykład:
Start-upy technologiczne często borykają się z ograniczonym dostępem do kapitału na wczesnym etapie działalności.

3. Szanse (Opportunities) – jakie możliwości daje rynek?

Szanse to pozytywne trendy lub zdarzenia w otoczeniu, które firma może wykorzystać do wzrostu. Pytania pomocnicze:

Jakie nowe potrzeby klientów możemy zaspokoić?
Czy zmieniające się przepisy prawne lub technologiczne mogą być dla nas szansą?
Czy nowe technologie mogą wzmocnić naszą ofertę?
Czy istnieją nisze rynkowe, które są jeszcze niewystarczająco zagospodarowane?
Czy zmiany demograficzne lub społeczne otwierają nowe segmenty klientów?

Przykład:
Rozwój rynku e-commerce w pandemii stworzył ogromne szanse dla firm z branży logistycznej i dostaw.

4. Zagrożenia (Threats) – co może nam zaszkodzić?

Zagrożenia to negatywne zjawiska w otoczeniu, które mogą utrudnić realizację celów firmy. W analizie należy rozważyć:

Jakie działania konkurencji mogą zagrozić naszej pozycji?
Czy istnieją ryzyka technologiczne (np. szybka dezaktualizacja produktów)?
Czy zmiany regulacyjne lub podatkowe mogą negatywnie wpłynąć na działalność?
Jakie zmiany w zachowaniach klientów mogą zmniejszyć zapotrzebowanie na naszą ofertę?
Czy są ryzyka związane z dostawcami lub łańcuchem dostaw?

Przykład:
Upowszechnienie technologii elektrycznych staje się zagrożeniem dla tradycyjnych producentów samochodów spalinowych.

Metodyka analizy SWOT – jak przeprowadzić ją najefektywniej?

Podstawą dobrej analizy SWOT jest wcześniejsza wiedza – analiza rynku, klientów, konkurencji oraz własnego modelu biznesowego.
Skala oceny – dla analizy siły i słabości rekomendujemy stosowanie skali od 1 do 6:
- 1 – bardzo słaba sytuacja,
- 6 – bardzo mocna sytuacja.
Uwzględnienie danych ilościowych – warto opierać analizę na danych statystycznych, wskaźnikach finansowych, wynikach badań rynku itp.
Priorytetyzacja – nie wszystkie punkty SWOT mają taką samą wagę. Kluczowe jest wybranie tych najistotniejszych, które wpływają bezpośrednio na szanse rozwoju lub ryzyko niepowodzenia.

Analiza SWOT w kontekście modelu biznesowego firmy (silne i słabe strony firmy)

Aby zwiększyć wartość analizy, proponujemy przeprowadzić ocenę SWOT w kontekście kluczowych elementów modelu biznesowego:

1. Propozycja wartości:

Czy nasza oferta trafnie odpowiada na potrzeby klientów?
Czy nasza wartość jest oparta na innowacji, jakości czy niskiej cenie?
Jakie elementy tworzą naszą przewagę konkurencyjną?
Jak łatwo konkurencja może nas skopiować?

2. Koszty i przychody:

Czy struktura kosztów jest zoptymalizowana?
Czy koszty są przewidywalne?
Jaki jest udział poszczególnych pozycji kosztów w kosztach operacyjnych?
Czy jesteśmy w stanie bardziej zoptymalizować koszty?
Czy występują nie przewidziane koszty? Jak często one występują?
Czy źródła przychodów są zdywersyfikowane?
Czy osiągamy planowaną rentowność?

3. Kluczowe zasoby:

Czy mamy dostęp do zasobów strategicznych?
Jak wygląda elastyczność cenowa w kontekście cen zasobów?
Jak jakość zasobów wpływa na finalny produkt/usługę?
Czy mamy alternatywne źródła zasobów? Czy możemy je rozwinąć dla bezpieczeństwa biznesu?
Jak ważne jest zarządzanie dostawami/zasobami w działalności firmy?

4. Kluczowe działania:

Jakie działania są najważniejsze dla naszej firmy?
Czy nasze procesy są zoptymalizowane pod kątem efektywności?
Czy kontrolujemy jakość działań na każdym etapie?
Czy planujemy rozwój, usprawnienie, ulepszenie kluczowych działań?
Jak outsourcing wpływa na kluczowe działania w firmie?

5. Segmenty klientów:

Czy identyfikujemy i obsługujemy różne segmenty klientów?
Czy mamy strategię rozwoju rynku?

6. Kanały dystrybucji:

Czy nasze kanały sprzedaży są efektywne i dopasowane do klientów?
Czy rozwijamy nowe kanały, np. sprzedaż online?
Czy kanały dystrybucyjne tworzą naszą przewagę konkurencyjną?

7. Relacje z klientami:

Czy budujemy lojalność i zaufanie klientów?
Czy angażujemy klientów w rozwój produktów/usług?

Podsumowanie

Analiza SWOT to jedno z najważniejszych narzędzi planowania strategicznego. Jednak, aby była skuteczna, musi być oparta na twardych danych, głębokiej analizie modelu biznesowego oraz rozumieniu rynku. Dobrze wykonana SWOT nie tylko pokazuje miejsce firmy na rynku, ale przede wszystkim wskazuje konkretne kierunki rozwoju, potencjalne zagrożenia i możliwości budowy przewagi konkurencyjnej.

Chcesz dowiedzieć się więcej o skutecznym wykorzystaniu analizy SWOT w budowie przewagi konkurencyjnej? Skontaktuj się z ekspertami Metis Group – pomożemy Ci przełożyć wnioski na realne działania!