Analiza SWOT – czyli jak to zrobić najlepiej…

Analiza SWOT (ang. Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats – silne strony, słabe strony, szanse i zagrożenia) to klasyczne narzędzie strategiczne, które pozwala na syntetyczną ocenę sytuacji przedsiębiorstwa. Jej głównym celem jest uporządkowanie wiedzy o firmie poprzez wskazanie kluczowych obszarów wewnętrznych (mocne i słabe strony) oraz zewnętrznych (szanse i zagrożenia wynikające z otoczenia rynkowego).

Analiza SWOT powinna być traktowana jako podsumowanie wcześniejszych analiz rynku, przedsiębiorstwa oraz planów strategicznych. Należy pamiętać, że samodzielnie wykonana SWOT, bez pogłębionej diagnozy i odniesienia do innych modeli analitycznych, często prowadzi do powierzchownych, niewystarczająco innowacyjnych wniosków. Dlatego rekomendujemy wykonywać analizę SWOT w połączeniu z innymi narzędziami – takimi jak analiza modelu biznesowego (np. Business Model Canvas) czy analiza rynku (Porter’s Five Forces).

Dzięki takiemu podejściu analiza SWOT staje się realnym narzędziem wzrostu wartości firmy, identyfikacji szans rozwoju oraz budowy przewagi konkurencyjnej. Czyli z praktycznego punktu widzenia analiza SWOT ma kwestionować wnioski wyciągnięte z analizy strategicznej o której pisaliśmy na wcześniejszych publikacjach.

Struktura analizy SWOT w uproszczeniu

1. Silne strony (Strengths) – co stanowi nasz atut?

Silne strony odnoszą się do wewnętrznych zasobów i kompetencji firmy, które dają jej przewagę nad konkurencją. Warto zadać pytania:

Jakie są nasze największe kompetencje i unikalne zasoby?
Co wyróżnia naszą ofertę na tle konkurencji?
Jakie posiadamy przewagi technologiczne, organizacyjne lub marketingowe?
Jaką reputacją cieszy się nasza marka wśród klientów?
Czy posiadamy skuteczne procesy wewnętrzne, pozwalające na sprawne zarządzanie?

Przykład:
Firma Apple budowała swoją przewagę dzięki unikalnemu designowi produktów i lojalnej społeczności użytkowników.

2. Słabe strony (Weaknesses) – co może nas ograniczać?

Słabe strony to obszary wewnętrzne wymagające poprawy, które mogą stanowić przeszkodę w rozwoju. W analizie warto odpowiedzieć:

W jakich obszarach mamy braki kompetencyjne?
Czy nasze produkty/usługi mają cechy, które zniechęcają klientów?
Czy mamy ograniczone zasoby finansowe, kadrowe lub technologiczne?
Jakie procesy wewnętrzne wymagają usprawnienia?
Czy struktura organizacyjna jest elastyczna i dostosowana do zmian?

Przykład:
Start-upy technologiczne często borykają się z ograniczonym dostępem do kapitału na wczesnym etapie działalności.

3. Szanse (Opportunities) – jakie możliwości daje rynek?

Szanse to pozytywne trendy lub zdarzenia w otoczeniu, które firma może wykorzystać do wzrostu. Pytania pomocnicze:

Jakie nowe potrzeby klientów możemy zaspokoić?
Czy zmieniające się przepisy prawne lub technologiczne mogą być dla nas szansą?
Czy nowe technologie mogą wzmocnić naszą ofertę?
Czy istnieją nisze rynkowe, które są jeszcze niewystarczająco zagospodarowane?
Czy zmiany demograficzne lub społeczne otwierają nowe segmenty klientów?

Przykład:
Rozwój rynku e-commerce w pandemii stworzył ogromne szanse dla firm z branży logistycznej i dostaw.

4. Zagrożenia (Threats) – co może nam zaszkodzić?

Zagrożenia to negatywne zjawiska w otoczeniu, które mogą utrudnić realizację celów firmy. W analizie należy rozważyć:

Jakie działania konkurencji mogą zagrozić naszej pozycji?
Czy istnieją ryzyka technologiczne (np. szybka dezaktualizacja produktów)?
Czy zmiany regulacyjne lub podatkowe mogą negatywnie wpłynąć na działalność?
Jakie zmiany w zachowaniach klientów mogą zmniejszyć zapotrzebowanie na naszą ofertę?
Czy są ryzyka związane z dostawcami lub łańcuchem dostaw?

Przykład:
Upowszechnienie technologii elektrycznych staje się zagrożeniem dla tradycyjnych producentów samochodów spalinowych.

Metodyka analizy SWOT – jak przeprowadzić ją najefektywniej?

Podstawą dobrej analizy SWOT jest wcześniejsza wiedza – analiza rynku, klientów, konkurencji oraz własnego modelu biznesowego.
Skala oceny – dla analizy siły i słabości rekomendujemy stosowanie skali od 1 do 6:
- 1 – bardzo słaba sytuacja,
- 6 – bardzo mocna sytuacja.
Uwzględnienie danych ilościowych – warto opierać analizę na danych statystycznych, wskaźnikach finansowych, wynikach badań rynku itp.
Priorytetyzacja – nie wszystkie punkty SWOT mają taką samą wagę. Kluczowe jest wybranie tych najistotniejszych, które wpływają bezpośrednio na szanse rozwoju lub ryzyko niepowodzenia.

Analiza SWOT w kontekście modelu biznesowego firmy (silne i słabe strony firmy)

Aby zwiększyć wartość analizy, proponujemy przeprowadzić ocenę SWOT w kontekście kluczowych elementów modelu biznesowego:

1. Propozycja wartości:

Czy nasza oferta trafnie odpowiada na potrzeby klientów?
Czy nasza wartość jest oparta na innowacji, jakości czy niskiej cenie?
Jakie elementy tworzą naszą przewagę konkurencyjną?
Jak łatwo konkurencja może nas skopiować?

2. Koszty i przychody:

Czy struktura kosztów jest zoptymalizowana?
Czy koszty są przewidywalne?
Jaki jest udział poszczególnych pozycji kosztów w kosztach operacyjnych?
Czy jesteśmy w stanie bardziej zoptymalizować koszty?
Czy występują nie przewidziane koszty? Jak często one występują?
Czy źródła przychodów są zdywersyfikowane?
Czy osiągamy planowaną rentowność?

3. Kluczowe zasoby:

Czy mamy dostęp do zasobów strategicznych?
Jak wygląda elastyczność cenowa w kontekście cen zasobów?
Jak jakość zasobów wpływa na finalny produkt/usługę?
Czy mamy alternatywne źródła zasobów? Czy możemy je rozwinąć dla bezpieczeństwa biznesu?
Jak ważne jest zarządzanie dostawami/zasobami w działalności firmy?

4. Kluczowe działania:

Jakie działania są najważniejsze dla naszej firmy?
Czy nasze procesy są zoptymalizowane pod kątem efektywności?
Czy kontrolujemy jakość działań na każdym etapie?
Czy planujemy rozwój, usprawnienie, ulepszenie kluczowych działań?
Jak outsourcing wpływa na kluczowe działania w firmie?

5. Segmenty klientów:

Czy identyfikujemy i obsługujemy różne segmenty klientów?
Czy mamy strategię rozwoju rynku?

6. Kanały dystrybucji:

Czy nasze kanały sprzedaży są efektywne i dopasowane do klientów?
Czy rozwijamy nowe kanały, np. sprzedaż online?
Czy kanały dystrybucyjne tworzą naszą przewagę konkurencyjną?

7. Relacje z klientami:

Czy budujemy lojalność i zaufanie klientów?
Czy angażujemy klientów w rozwój produktów/usług?

Podsumowanie

Analiza SWOT to jedno z najważniejszych narzędzi planowania strategicznego. Jednak, aby była skuteczna, musi być oparta na twardych danych, głębokiej analizie modelu biznesowego oraz rozumieniu rynku. Dobrze wykonana SWOT nie tylko pokazuje miejsce firmy na rynku, ale przede wszystkim wskazuje konkretne kierunki rozwoju, potencjalne zagrożenia i możliwości budowy przewagi konkurencyjnej.

Chcesz dowiedzieć się więcej o skutecznym wykorzystaniu analizy SWOT w budowie przewagi konkurencyjnej? Skontaktuj się z ekspertami Metis Group – pomożemy Ci przełożyć wnioski na realne działania!

Analiza makroekonomiczna PEST to analiza czynników politycznych, ekonomicznych, społecznych i technologicznych. Poniżej prezentujemy fragment książki-poradnika na temat opracowania biznes planu.

Uwarunkowania polityczne i prawne – kluczowy czynnik w planowaniu inwestycji

Przez długi czas przedsiębiorcy nie doceniali wpływu uwarunkowań politycznych i prawnych na procesy inwestycyjne oraz rozwój działalności gospodarczej. W rzeczywistości jest to jeden z kluczowych obszarów determinujących efektywność funkcjonowania firmy oraz jej potencjał konkurencyjny. Stabilność rządu, polityka podatkowa, regulacje administracyjne, prawo przetargowe czy procedury uzyskiwania zezwoleń – wszystkie te czynniki mogą istotnie kształtować warunki prowadzenia biznesu, zarówno pod względem finansowym, jak i organizacyjnym.

Świadomość barier wynikających z regulacji prawnych pozwala przedsiębiorstwu na strategiczne planowanie działalności, minimalizując ryzyko opóźnień i dodatkowych kosztów. Zrozumienie procedur administracyjnych, zwłaszcza tych związanych z uzyskiwaniem pozwoleń, koncesji czy dotacji, może w znaczącym stopniu wpłynąć na płynność finansową przedsiębiorstwa. Na przykład firmy projektowe mogą otrzymać wynagrodzenie dopiero po uzyskaniu pozwolenia na budowę, co sprawia, że czas trwania procedur administracyjnych bezpośrednio wpływa na ich stabilność finansową.

Przygotowanie do procedur prawnych jeszcze przed rozpoczęciem działalności może pomóc ograniczyć koszty oraz uniknąć sytuacji, w których firma zostaje zaskoczona koniecznością spełnienia skomplikowanych wymogów formalnych. Należy również uwzględnić możliwe procedury administracyjne, które mogą pojawić się w przyszłości, szczególnie w kontekście rozwoju firmy, ekspansji na nowe rynki czy wprowadzania innowacyjnych rozwiązań technologicznych.

Ponadto, dynamicznie zmieniające się przepisy – zarówno krajowe, jak i unijne – mogą stwarzać zarówno zagrożenia, jak i nowe możliwości dla przedsiębiorców. Dlatego istotne jest stałe monitorowanie zmian legislacyjnych oraz polityki gospodarczej państwa, aby móc odpowiednio dostosować strategię działania i wykorzystać dostępne instrumenty wsparcia, takie jak dotacje, ulgi podatkowe czy preferencyjne kredyty.

Podsumowując, świadome zarządzanie aspektami polityczno-prawnymi pozwala firmie na uniknięcie niepotrzebnych strat czasu i zasobów, a także na zwiększenie swojej przewagi konkurencyjnej poprzez lepsze dostosowanie się do warunków rynkowych.

1. Czynniki polityczne (Political)

1.1. Stabilność rządu i system polityczny

Jakie jest ryzyko zmiany rządu i jego wpływ na gospodarkę?
Czy polityka rządu sprzyja rozwojowi biznesu?
Jakie są relacje międzynarodowe kraju i ich wpływ na handel oraz inwestycje?
Czy w kraju występują istotne napięcia polityczne lub społeczne?

1.2. Polityka podatkowa

Jakie są obecne i planowane zmiany w systemie podatkowym? ->należy uwzględnić w analizie finansowej.
Jakie ulgi podatkowe są dostępne dla przedsiębiorców? ->należy uwzględnić w analizie finansowej.
Jakie obciążenia podatkowe ponoszą firmy w danej branży? ->należy uwzględnić w analizie finansowej.

1.3. Regulacje prawne i administracyjne

Jakie rozwiązania prawne mogą zaważyć na rozwoju branży?
Jakie nowe przepisy wpłyną na funkcjonowanie firmy?
Które regulacje wpływają na wielkość popytu?
Jaka kancelaria nas aktualnie obsługuje/będzie obsługiwała? ->należy uwzględnić w analizie finansowej.

Prawo przetargowe i zapisy przetargów w analizowanej branży

Jakie warunki formalne musi spełnić firma, aby startować w przetargach?
Jakie są bariery wejścia na rynek publicznych zamówień?
Czy została przeprowadzona szczegółowa analiza wcześniej rozstrzygniętych przetargów?
Jaka jest prognozowana rentowność na rozstrzygniętych przetargach? ->należy uwzględnić w analizie finansowej.

Przepisy

Jaki kodeks reguluje prowadzenie działalności (kodeks cywilny czy kodeks handlowy)?
Jakie paragrafy mają największy wpływ na prowadzoną działalność?
Jakie są luki w prawie negatywnie wpływające na model prowadzenia działalności?

Procedury administracyjne

Jak długo trwają procedury administracyjne związane np. z uzyskaniem pozwolenia lub opinii?
Jak długość trwania procedur administracyjnych wpływa na efektywność/szybkość rozwoju firmy?

1.4. Polityka handlowa i celna

Jakie cła obowiązują na kluczowe surowce i produkty branżowe? ->należy uwzględnić w analizie finansowej.
Jakie są ograniczenia importowe i eksportowe?
Jak polityka handlowa wpływa na koszty działalności? ->należy uwzględnić w analizie finansowej.

1.5. Polityka zatrudnienia

Jakie regulacje dotyczą zatrudniania pracowników? ->należy uwzględnić w analizie finansowej.
Czy rząd planuje zmiany w prawie pracy?
Jakie są wymagania dotyczące umów o pracę?

1.6. Dotacje, subsydia i pomoc rządowa

Jakie programy wsparcia dla przedsiębiorstw są dostępne? ->należy uwzględnić w analizie finansowej.
Jakie są warunki uzyskania dofinansowania?

1.7. Przepisy ochrony konkurencji

Jakie regulacje zapobiegają monopolizacji rynku?
Jakie działania konkurencji mogą być uznane za niezgodne z prawem?

1.8. Polityka Unii Europejskiej

Jakie dyrektywy UE wpływają na sektor?
Czy dostępne są fundusze unijne wspierające rozwój branży?

2. Czynniki ekonomiczne (Economic)

2.1. Wzrost gospodarczy (PKB)

Jaki jest stan infrastruktury rynku?
Czy gospodarka znajduje się w fazie boomu czy spowolnienia?
Jakie czynniki wpływają na przyszłość gospodarczą kraju?
Jak wygląda sytuacja na rynku kapitałowym?

2.2. Inflacja

Jakie są prognozy inflacyjne na najbliższe lata? ->należy uwzględnić w analizie finansowej.
Jak inflacja wpływa na ceny surowców i koszty operacyjne firmy? ->należy uwzględnić w analizie finansowej.

2.3. Stopy procentowe

Jak poziom stóp procentowych wpływa na dostępność kapitału dla firm? ->należy uwzględnić w analizie finansowej.
Jak stopy procentowe wpływają na możliwości kredytowe?
Jakie są możliwości uzyskania kredytu na rozwój działalności firmy?

Wynagrodzenia

Jaki jest średni poziom wynagrodzenia? ->należy uwzględnić w analizie finansowej.
Jak poziom wynagrodzenia wpływa na zatrudnienie?
Jakich innych benefitów oczekują pracownicy i jaki jest ich koszt? ->należy uwzględnić w analizie finansowej.

2.4. Bezrobocie

Jakie są wskaźniki bezrobocia w regionie?
Jak poziom bezrobocia wpływa na dostępność pracowników?

2.5. Siła nabywcza konsumentów

Jak zmieniają się nawyki zakupowe klientów?
Jakie są prognozy dotyczące wydatków konsumentów?

2.6. Podatki i składki na ubezpieczenia społeczne

Jak kształtują się podatki?
Jak podatki wpływają na rozwój działalności firmy? ->należy uwzględnić w analizie finansowej.
Jaka jest stawka podatku dochodowego?
Czy działalność podlega rozliczeniu VAT? ->należy uwzględnić w analizie finansowej.

2.7. Kursy walutowe

Jakie są trendy w kursach walutowych? ->należy uwzględnić w analizie finansowej.
Jak wahania kursów walut wpływają na koszty importu i eksportu? ->należy uwzględnić w analizie finansowej.

2.8. Ceny surowców

Jak kształtują się ceny kluczowych surowców? ->należy uwzględnić w analizie finansowej.
Jakie są prognozy dotyczące dostępności surowców? ->należy uwzględnić w analizie finansowej.

Inwestycje zagraniczne

Czy kraj jest atrakcyjny dla inwestorów zagranicznych?
Jakie są bariery wejścia na rynek dla inwestorów zewnętrznych?

3. Czynniki społeczne (Social)

3.1. Struktura demograficzna

Jakie trendy społeczne można zaobserwować?
Jakich zmian należy się spodziewać?
Czy rynek będzie się rozwijał w najbliższym czasie?
Jakie są potencjalne segmenty klientów?

Przyrost naturalny, umieralność, prognozy dotyczące zmiany struktury społecznej

Czy starzenie się społeczeństwa wpłynie na popyt na produkty/usługi?
Jak zmienia się liczba ludności w danym regionie?

3.2. Styl życia i preferencje konsumentów

Jakie zmiany w stylu życia wpływają na popyt w branży?
Jakie nowe trendy konsumenckie mogą mieć wpływ na rynek?

3.3. Edukacja i kwalifikacje pracowników

Jaki jest średni poziom wykształcenia?
Jak poziom wykształcenia wpływa na preferencje konsumenckie?
Czy poziom wykształcenia społeczeństwa daje szanse na rozwój firmy?

3.4. Trendy zdrowotne i ekologiczne

Jakie trendy zdrowotne mogą wpłynąć na zachowania konsumentów?
Jakie regulacje środowiskowe wpływają na działalność przedsiębiorstwa?

3.5. Religia i kultura

Jakie normy kulturowe mają wpływ na zachowania klientów?
Jak religia kształtuje zwyczaje zakupowe w danym regionie?

3.6. Mobilność zawodowa

Jak często pracownicy zmieniają miejsce zatrudnienia?
Czy w branży występuje problem migracji wykwalifikowanych pracowników?

4. Czynniki technologiczne (Technological)

4.1. Postęp technologiczny

Jakie nowe technologie mogą wpłynąć na branżę?
Jak tempo zmian technologicznych wpływa na konkurencję?

4.2. Automatyzacja i cyfryzacja

Jakie procesy można zautomatyzować?
Jak cyfryzacja wpływa na modele biznesowe?

4.3. Dostępność technologii

Czy dostępność nowoczesnych technologii jest ograniczona?
Jakie są koszty wdrożenia nowych rozwiązań technologicznych?

4.4. Wpływ internetu i e-commerce

Jak zmieniają się zachowania zakupowe klientów w sieci?
Jakie technologie e-commerce dominują na rynku?

4.5. Inwestycje w badania i rozwój (R&D)

Jakie są nakłady na R&D w branży?
Jakie innowacje mogą zmienić konkurencyjność firm?

4.6. Zmiany w sposobie komunikacji

Jakie kanały komunikacji z klientami stają się dominujące?
Jakie nowe technologie komunikacyjne warto wdrożyć?

Podsumowując, wszystkie wymienione czynniki mogą mieć mniejszy lub większy wpływ na funkcjonowanie firmy – zarówno już istniejącej, jak i dopiero planowanej. Niektóre z nich, jak na przykład kurs walutowy, mogą okazać się mniej istotne w przypadku działalności o stricte lokalnym charakterze. Z kolei inne, takie jak inflacja czy ceny surowców (energia elektryczna, woda, gaz), mogą znacząco wpłynąć na rentowność przedsiębiorstwa, zwłaszcza w przypadku firm produkcyjnych.

Niezależnie od specyfiki działalności, warto przeanalizować wszystkie te czynniki, ponieważ nawet pozornie oczywiste wnioski często bywają pomijane – szczególnie na etapie opracowywania analizy finansowej, określania profilu grupy docelowej czy identyfikowania potencjalnych zagrożeń. Brak odpowiedniego przygotowania może sprawić, że w rzeczywistości biznes nie rozwinie się zgodnie z założeniami, a pojawiające się trudności odbiją się na jego stabilności i długoterminowej rentowności.